No Estado español, as leis de educación innovaron máis e dun xeito máis superficial e inflacionario que nos países do noso entorno, perdendo moito máis o seu enraizamento na tradición e na realidade social. No meu caso, os avatares da fortuna leváronme a estudar na Universidade Católica de Lovaina, e puiden constatar como alí, ao igual que na Sorbona de París, estaban vixentes na década dos sesenta do século XX, un programa no que aínda estaba vixente o bacharelato como primeiro ciclo das carreiras universitarias e moi distinto, por tanto, aos bacharelatos que se estudan nos centros de ensino non universitario. Non é, con todo, o momento de facer unha análise rigorosa destas afirmacións, porque non é o cerne das nosas preocupacións neste momento.
Desde a restauración da monarquía na persoa de Xoán Carlos I, xa se sucederon sete leis de educación, nun período de 35 anos, o cal xa indica que foi un proceso insuficientemente meditado, sen suficiente base real e consenso político, e mais impulsado por políticas de curto alcanzo que por necesidades reais do sistema. LOECE (Lei Orgánica do Estatuto de Centros Escolares), 1980, goberno da UCD, impulsada polo ministro Otero Novás, que intentou democratizar os centros docentes e estabeleceu o ideario de centros, combatida pola esquerda política foi recurrida polo PSOE ante o T.C.; LODE (Lei Orgánica do Direito á Educación), 1985, goberno PSOE, estendeu a educación básica, entendida como servizo público, a todos os cidadáns e introduciu o modelo de centros concertados; LOGSE (Lei de Ordenación Xeral do Sistema Educativo) , 1990, Goberno PSOE, ministro de educación José María Maravall, cón que concibiu a educación como un direito básico e ampliou a obrigatoriedade do ensino obrigatorio até os 16 anos; LOPEG (Lei Orgánica de Participación e Avaliación do Sistema Educativo), 1995, goberno PSOE, sendo ministro Javier Solana, unha lei de xestión e goberno dos centros, reformou case totalmente a LODE; LOCE (Lei Orgánica da Calidade da Educación), 2003, goberno do PP, impulsada pola ministra de Aznar, Pilar del Castillo, que teoricamente pretendía garantir a calidade dos sistema educativo nos centros docentes; LOE (Lei Orgánica de Educación), 2006, goberno do PSOE, ministra María Jesús San Segundo, que introduciu a materia de Educación para a Cidadanía; LOMCE (.Lei Orgánica para a Mellora da Calidade Educativa), en tramitación en 2013, co goberno do PP, ministro de Educación José Ignacio Wert;
Cando se impulsou a famosa lei de educación LOECE, de Otero Novás, da UCD, antecesor, xunto coa extrema direita, do que é hoxe o PP, estabeleceuse un sistema de funcionamento dos centros totalmente ineficaz. Os pais e alumnos que antes tiñan participación no Consello Consultivo, foron integrados agora no chamado Consello Escolar para ocuparse, xunto cos profesores, direccións, persoal de administración e un membro do concello, da xestión dos centros de ensino. Afirmaba este ministro que non coñecía ningunha lei máis participativa que a súa e iso, en vez de facelo reflexionar sobre as razóns que terían os demais para non aventurarse por esa vía, servía, polo contrario, para alimentar o seu narcisismo primario de iluminado e novo profeta do ensino. Profesores, pais, alumnos, persoal de administración e do Concello, debatendo sobre a xestión dos centros e do réxime disciplinario da alumnado, no que para resolver un expediente disciplinario tiñan que reunirse unhas trinta persoas.
Porén, a lei que máis dano lle fixo ao ensino foi a do PSOE, a LOGSE, iniciada polo ministro José María Maravall, e culminada por Javier Solana, inspirada en leis similares que xa fracasaran no Reino Unido e nos EEUU de América. O pai do ministro Maravall obsequiábao coa cualificación de mellor ministro de Educación que tivo España, e que eu costumaba parafrasear como o pior ministro que tivo o Estado español en toda a súa historia, e mira que os tivo maus!. Esa lei foi aprobada en setembro de 1990 co apoio parlamentar tanto do PSOE como dos demais grupos do Congreso, salvo os 89 votos do PP e tres abstencións, entre elas unha do PP.
Cando se puxo en vigor a LOGSE, eu impartía docencia no I.B. Pontepedriña, de Santiago de Compostela, e cando lin as directrices de actuación que a inspiraban, remitidos aos centros, fiquei abraiado. Seguindo a ideoloxía, de raíces rousonianas, de Pestalozzi, Piaget, etc., partía de que o home é naturalmente bon, neste caso o alumno, e que é a sociedade quen o perverte, e que se fracasa non é pola súa culpa, senón do profesorado, pais, ... A culpa recaía sobre o profesorado e a corrección disciplinaria do alumno deviña practicamente inviábel. O alumno podía pasar de curso sen ollar, sequer polo forro, varias materias. A Xunta de Avaliación podía decidir que promocionasen de curso con varias materias suspensas, se se consideraba que alcanzaran os obxectivos, e, no noso centro, algúns promocionaron con seis materias suspensas. Dábase. ademais, situacións paradoxais de agravio comparativo, porque unha Xunta de Avaliación podía promocionar até con seis materias mentres que a do lado só permitía que pasasen se tiñan catro ou mesmos suspensas.
Esta lei tiña un calendario moi dilatado de aplicación, mais os centros que o desexasen podían, a petición do Consello Escolar do Centro, pedir á Consellería que lle permitise adiantar a súa entrada en vigor. No I.B. Pontepedriña submeteuse a votación a súa a posibilidade do adianto, se a memoria non me falla, a finais do curso 1991-1992 e, pola miña intervención no Consello Escolar, onde logrei que os alumnos votasen cos que nos posicionabamos en contra, a proposta de adianto foi rexeitada, con grande disgusto do Director do Centro e dalgún dos profesores do chamado sector progresista, un dos cales baseaba o seu argumentario sobre a bondade da lei no amplo apoio parlamentario que obtivera. No curso seguinte, volveu submeterse a votación outra vez a proposta de adianto, e eu xa sabía que se ía aprobar pola campaña en prol dos seus partidarios, mais, como Secretario do Centro e do Consello Escolar, con voz mais sen voto, intervín, outra vez, dun xeito esta vez testemuñal e por responsabilidade, para manifestar, de novo, o meu posicionamento en contra por considerar que baixaría notoriamente o rendimento académico e incrementaría nos centros o nivel de conflitividade, como efectivamente, non tardou en producirse, mais a decisión foi, como se prevía, solicitar á Consellería de Educación da Xunta de Galicia, o adiantamento da súa aplicación, pronunciamento favorábel que a Consellería deu por benvida porque o promovía e desexaba. Esta lei, nefasta para o ensino, veu acompañada dunha campaña nos meios de comunicación na que se desincentivaba a realización de deberes, na casa por parte dos alumnos.
As expectativas dos seus partidarios para que a lei funcionase cifrábanse nas cuantiosas sumas de diñeiro que se ían detrair para educación nos Orzamentos Xerais do Estado, como se os cartos actuasen taumaturxicamente, esquecendo que todo incremento nos orzamentos debe corresponderse con obxectivos claros e ben definidos a alcanzar. O diñeiro si se gastou mais os resultados esperados non se produciron. O efeito taumatúrxico do diñeiro púxose de novo na medida adoptada por Zapatero posta en práctica pola Consellería de Educación da Xunta de Galicia, de subministrarlle un ordenador a cada alumno, convertendo a informática no fetiche dos nosos días. En certos momentos, é conveniente dispoñer dunha computadora, mais sempre como complemento e nunca como ferramenta de traballo ordinaria para todos e en todas as aulas. O fracaso deste proxecto tampouco se fixo esperar.
Outra das eivas do sistema era a excesiva proliferación de optativas, porque dicir optativa significa carga de traballo para os profesores, e a carga de traballo desata a loita larvada por parte dos departamentos implicados, e esta loita ten como consecuencia o incremento das cualificaciónss e a baixada do nivel de exixencia para contentar aos solicitantes. Por parte do alumnado desataouse a táctica de procurar elevar as propias cualificacións e baixar o rendimento.
Outro dos vicios da citada lei foi producir un incremento escandaloso do absentismo escolar. Eu canseime de poñer faltas e os directivos intimábannos a que o fixésemos, mais, ano tras ano, non serviu de nada. É certo que se lle podía retirar a escolaridade aos alumnos a partir dun determinado número de faltas, mais aos afectados non lles preocupaba porque xa suspendían igual os exames parciais que se realizaban durante o curso e, ao final deste, tiñas, de todos modos, que admitilo a examinarse na proba final de curso.
Na aplicación da LOGSE contribuiu tamén moi activamente o PP, aplicándoa, sumisa e acriticamente, nas CCAA (Comunidades Autónomas) onde eles gobernaban. As razóns alegadas polo PP para oporse á reforma eran a negativa do Goberno e o qrupo que o apoia a unha lei específica de financiamento da reforma, que non se recoñecía a gratuidade absoluta das etapas de de escolaridade non obrigatoria (preescolar, bacharelato e formación profisional) e a reducción do bacharelato a dous anos frente aos tres que defendía o PP. En Galicia, asumiron acriticamente a súa filosofía e aplicárona sen a máis mínima reflexión. A falta de disciplina e o absentismo nos centros incrementáronse exponencialmente e a baixada do rendimento fíxose ben patente. Os que intentabamos manter un certo nivel de rendimento académico fomos obxecto de presións insistentes para que aprobásemos a alumnos/as que non estudaban practicamente nada. Estas presións foron exercidas desde as Inspeccións de Ensino, Direccións dos centros e compañeiros profesores das Xuntas de Avaliación. Os aprobados "políticos" proliferaron.
Agora, ao igual que sucede na crise económica, estes mesmos que contribuíron ao desprestixio do sistema a ao seu profundo deterioro, son os mesmos que se nos presentan como novos Mesías redentores, porque parece que agora o profeta de turno recibiu a Iluminación verdadeira.
Eu considero que o estado da educación debe submeterse a unha profunda reforma, unha vez analizadas as súas principais carencias, mais unha cousa é que haxa que reformala e outra moi distinta é que a reforma propugnada polo ministro Wert sexa o antídoto adecuado para mellorala. Cométese unha falacia na argumentación cando se razoa do seguinte xeito:
Algo que funciona mal debe ser reformado
A lexislación educativa vixente funciona mal
-----------------------------------------------------------------------
Logo esta lexislación debe ser reformada pola Lei Wert.
Como dicía Aristóteles, unha cousa é o ideal teórico sobre o mellor modelo de Estado e outra moi distinta o que funciona mellor na práctica. Para que unha lei educativa funcione debe:
a) Contar con un amplo apoio social, porque toda lei debe ter vocación de estabilidade e de permanencia no tempo, e isto é imposíbel se se fai á marxe e contra os demais. A LOMCE suscitou máis rexeitamento que ningunha lei anterior por parte de todos os sectores implicados, incluídos os partidos políticos, que unha vez cheguen a gobernar aproveitarán a ocasión para devolverlle a xogada ao PP reformándoa no sentido oposto, tamén probabelmente sen o consenso desexábel.
b) Debe basearse nunha análise rigorosa e seria das deficiencias da educación e non obedecer a puros apriorismos ideolóxicos, como a lei Wert, que non se observa que estea avalizada por estudos que merezan tal nome.
c) Debe responder á realidade nacional plural do Estado español e non pretender ninguneala. Non debe ser un instrumento de enfrentamento e separación senón de promoción da convivencia pacífica da diversidade.
d) Debe pretender solucionar os problemas que ten o ensino e non crear outros novos que agudicen as tensións sociais.
e) Debe garantir unha equitativa igualdade de oportunidades e non unicamente formal senón real e efectiva. Non basta con que se diga que todos poden competir senón que deben poder facelo desde unha xusta igualdade real nas condicións de competitividade.
A lei Wert non cumpre ningún destes requisitos. É unha lei que:
1º) Non conta con mais apoio social que a do partido que apoia ao goberno e aínda con salvidades.
2º) É unha lei ideolóxica, se ben con isto non dicimos nada pois toda lei é ideolóxica máis ou menos. Esta lei reflite a ideoloxía do máis puro e rancio nacionalismo español e da alianza estreita da espada e da cruz, nun Estado que se declara constitucionalmente como aconfesional. Favorécese descaradamente a opción de relixión, pois ao contar para a nota media, propiciará que o alumnado elixa esta "maría" pois a súa nota non se dá por saber senón, moitas veces, por crer, ser catequista, etc. É unha lei que pretende contentar aos sectores máis reaccionarios da Igrexa, que separan ao alumnado por sexos, seguindo a misoxinia da Biblia e cristiáns dos primeiros séculos.
É unha lei que pretende españolizar a todos os pobos que conforman o Estado español, borrando as diferenzas que nos constitúen como galegos, vascos ou cataláns. Este ministro é un auténtico ariete dun goberno realmente separador dos diversos pobos que conviven , velis-nolis, nun mesmo Estado, ao que toda diferenza lle produce urticaria. É lamentábel que non se acepte ao outro como outro senón que se quer que abandone a súa alteridade, para que sexa aceptado. Se vivisen nunha nación única como os EEUU de América, coas diferenzas que hai dun Estado para outro, sería cualificado da ultra extrema direita. O que hai que facer é converternos a todos nun rabaño de ovellas, todos igualiños porque só así -din- gozamos dos mesmos direitos. Eles saben que isto é improcedente e que e que o que é distinto ten que ser respeitado na súa diferenza, que é o fundamento de direitos. Que un coxo ten direito a utilizar un ascensor nun centro de ensino, que se lle denega a un que non o é. Quen ten unha lingua propia, ten direito a falala, mentres que quen non a ten non ten o mesmo direito. Os galegos deben poder falar en Galicia o galego, mais non os madrileños em Madrid. Quen está doente ten direito a ser atendido por un médico, mais non quen está san.
d) É unha lei uniformizadora, baseada no falso principio de que todos os españois temos os mesmos direitos, principio falso, pois como dicía xa Aristóteles, a xustiza non consiste en tratar a todos por igual senón en tratar como iguais aos que son iguais e como distintos aos que son distintos. Cando un Xefe de Departamento ten que programar anualmente a materia para o curso debe ter en conta a extracción social do alumnado ao que debe impartila, pois os obxectivos deben acomodarse ás características dos discentes. Non é igual impartir aulas en nocturno que en diurno, nos bairros da periferia das cidades que no seu centro, a un grupo de ciganos que de paios, en Andalucía que na Galiza. Se os obxectivos son distintos, os exames deben ser distintos, polo menos na medida en que isto é compatíbel co estabelecimento de controis externos ao ensino.
e) É unha lei españolista, por varias razóns: 1ª) Está concibida para impoñer o español e asfixiar a lingua das Nacionalidades Históricas: Catalunya, Euskadi e Galiza. 2ª) Diminúe a percentaxe reservada ás CCAA para fixar contidos específicos no curriculo das materias; 3ª) Aínda no reservado a estas, fica sen vigor, toda vez que a proba se fai a nivel estatal polo Ministerio de Educación, sen participación das CCAA. O facto de fixar o exame condiciona a materia a impartir, como todos os profesores saben por experiencia.
f) É unha lei que destrúe o principio de igualdade de oportunidades no acceso á Universidade. A partir de agora poderán estudar todos os ricos, posiblemente incluso favorecidos por bolsas públicas, e só os fillos das clases modestas que sexan dun bo nivel académico.
Para saber exactamente cales son os obxectivos da lei Wert non hai que remitirse ao que din os políticos que a apoian, pois a política, como dicía Maquiavelo, é a arte da simulación, do parecer ser e non do ser, senón que hai que ollar as consecuencias da filosofía do partido que apoia as políticas do Goberno de turno. Á súa vez, a política do partido, está inspirada, no caso do PP, pola FAES (Fundación para el Analisis y Estudios Sociales), fundación pagada por todos os españois, queiras que non, dirixida por José María Aznar, defensora dunha ideoloxía pseudocientífica, da direita máis centralista, reaccionaria, intransixente, uniformizadora, españolista e nacionalcatolista. É un partido do «nós contra todos», pois non ten vocación de pacto e de acordo senón de imposición da súa verdade única e plena.
Para coñecer os seus obxectivos para a lei de educación hai que remitirse tamén ás políticas que vén aplicando noutros ámbitos, pois as políticicas costuman constituír un todo coherente. A pouca disposición para o pacto maniféstase claramente na lexislación por medio de decretos-leis, á marxe da participación parlamentaria. O nacionalcatolicismo, reflítese ben claramente en leis como a do aborto, que, de aprobarse, se convertiría na lei máis retrógrada de toda Europa, e na concesión á Igrexa de numerosos privilexios: capacidade de inmatriculación de propiedades, exención de impostos, apoio ás escolas católicas, ... As reformas de Gallardón na xustiza creo que son moi elocuentes da política deste Goberno: ante a incremento nos custos da xustiza, decidiu desincentivar o recurso á Xustiza para dirimir os conflitos, mediante a imposición de elevadas taxas que o fagan desaconsellábel salvo para os poderosos.
En educación preténdese algo parecido: reducir o custo da educación, suprimindo profesores, subvencións para comedores, libros de texto, etc. e desincentivar que os estudantes sigan estudos universitarios: poñendo trabas de acceso, como as sucesivas reválidas, suprimindo bolsas, incrementando as taxas, etc. Non é críbel que as pretensións sexan a evitación do fracaso escolar ou a calidade da educación, pois a primeira non se favorece con tantas reválidas e a segunda cos despedimentos masivos de profesorado. Se así for, deberían ser denunciados todos os responsábeis dos ministerios de educación e comunidades autónomas por ter dilapidado tanto diñeiro dos orzamentos do Estado dun xeito tan improdutivo e irresponsábel.
No hay comentarios:
Publicar un comentario